Istnieje wiele czynników sprzyjających występowaniu prokrastynacji. Chcąc znaleźć skuteczną metodę leczenia należy wziąć pod uwagę psychologiczne uwarunkowania, w tym cechy osobowościowe. Przydatna jest znajomość występowania u ludzi różnych profili temporalnych, aktywnego i reaktywnego, które warunkują sposób podejścia człowieka do czasu oraz podejmowanych działań.
Dla profilu proaktywnego charakterystyczne jest nastawienie na przeszłość i przyszłość, natomiast mniejszą uwagę poświęca się teraźniejszości, co skutkuje przeświadczeniem o większej kontroli nad czasem, umiejętnością jego wykorzystywania jak i odczuwaniem mniejszej presji. Osoby u których występuje taki profil są w stanie realizować cele długodystansowe. Ponadto związane są z tym określone cechy takie jak m.in.: elastyczność w stosunku do zmieniających się warunków, stabilność emocjonalna, sumienność czy ekstrawertywność. Przekładają się one na konsekwencję w działaniu, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach niepewnych oraz nie uleganie fatalizmowi. Profil reaktywny jest zupełnym przeciwieństwem wyżej wspomnianego, występuje skupienie się na teraźniejszości z mniejszym nastawieniem na przeszłość i przyszłość, co oznacza słabe poczucie kontroli nad czasem, niezbyt dobrą organizację i planowanie oraz odczuwanie silnej presji. Osoby o profilu reaktywnym są często negatywnie nastawione wobec czasu, niestabilne emocjonalnie, introwertyczne i chaotyczne w działaniu. Budzi to niechęć do działania, unikanie nowości, brak konsekwencji w realizowaniu zadań długodystansowych, co skutkuje określonymi odczuciami bezradności, nieufności, czy frustracji.Profil ten jest charakterystyczny dla ludzi dotkniętych prokrastynacją. W związkuz tym podejmując leczenie warto zdawać sobie sprawę z następstw psychologicznych posiadanego profilu temporalnego.

Poza tym prokratynacja może wiązać się z określonym stylem atrybucyjnym, czyli sposobem wyjaśniania wydarzeń. Istnieje styl pesymistyczny, polegający na tłumaczeniu przez jednostkę własnych niepowodzeń przyczynami wewnętrznymi, stałymi o uniwersalnym charakterze, natomiast sukcesy są wyjaśniane na zasadzie krótkotrwałych, zewnętrznych okoliczności, na które dana osoba nie miała większego wpływu. Styl optymistyczny jest odwrotnością powyższego. Prokratynator najczęściej charakteryzuje się stylem pesymistycznym, co znacznie utrudnia osiągnięcie sukcesu.

Ważne znaczenie w zachowaniu jednostki ma także jej poczucie skuteczności, co można rozumieć jako wiarę w siebie. Ludzie aktywni podejmują działania i w miarę upływu czasu sprawdzają ich rezultaty. Bierność natomiast wynika z braku pewności czy sprosta się sytuacji zarówno behawioralnie jak i poznawczo. Ciągłe zwlekanie sprzyja braku kontroli nad własnymi myślami jak i znacznie utrudnia lub wręcz uniemożliwia osiąganie długoterminowych celów. Prokrastynacja może różnić się od ogólnego pojęcia bierności tym iż osoba chora może mieć poczucie własnej skuteczności, lecz odkłada działanie na później. Skutkuje to zatracaniem kontroli nad własnym życiem. Natomiast przy niskim poczuciu skuteczności zachowania zastępcze i odwlekanie właściwego zadania mogą się nasilić. Nieleczona prokrastynacja jest niebezpieczna ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń psychologicznych. Bierność, choć świadoma, wywołuje wewnętrzny konflikt, co wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne i fizyczne. Długotrwała bierność sprzyja natomiast pojawieniu się depresji. By uniknąć tych zagrożeń na poziomie behawioralnym można podjąć działania zaradcze natomiast na poziomie poznawczym jest to wykształcenie umiejętności zapanowania nad niepokojącymi myślami.

W następnym artykule z tej serii znajdą Państwo przykładowe metody radzenia sobie
z prokrastynacją.

Źródła:
Keplinger A., Bierność społeczna,
Knaus W. J., Nie odkładaj spraw na później. Jak sobie radzić z tą zgubną skłonnością,
Stodolak S., Prokrastynacja, czyli dlaczego kuleje mi motywacja ?